فساد اداری بخش ۲

همین‌ که همسفرم از دید چشمان من غایب شد، من به یاد روزی ‌افتادم که رئیس اداره‌‌ی حقوقی و قضایی گمرک ایران، سیگار بدست و عصبی جلوی اتاقم سبز شد و گفت: ممد! زود برو بالا! مدیرکلت احضارت کرده‌است. اتاق مدیر کل در طبقه‌ی چهارم بود و اداره‌ی ما در طبقه‌ی سوم. وقتی وارد اتاق مدیرکل شدم، مجلسی معاون مدیرکل هم آن‌جا نشسته بود. تا مرا دید گفت: باز مژدهی کلک خودش را زد! پرسیدم: جریان چیه؟ مهندس داوودی وارد صحبت شد و گفت: ایرادی نداره. ولی خود مژدهی هم حتمن باید بیاد. بعد توضیح داد که ارزیابان در خروج گمرک غرب شعبه ۲، از خروج کالایی به ظن قاچاق خودداری کرده‌اند. برای کسب تکلیف منتظر ما هستند. شاید کارمان تا عصری بطول انجامد. برو هم بخانه خبر بده و هم لوازمی که احتیاج داری بردار و همراه با مژدهی بیا! محمود مژدهی وکیل دادگستری بود و رئیس اداره‌ی ما. او از خانواده‌های هزار فامیل بود و به توصیه بسته‌گانش به این پست منصوب شده بود. او مرد سالمی بود و اهل زد و بند با مراجعین گرفتن رشوه نبود. ولی نه تسلطی به کار حقوقی داشت و نه جربزه‌ی ریاست. بی‌‌نهایت ترسو بود. به همه مظنون بود و می‌ترسید به او کلکی بزنند. اوایل که تازه به آن اداره منتقل شده بودم، شاهد مذاکره‌ی مدام او با یکی از همکاران بودم که به تیزهوشی و درستکاری مشهور بود. تصادفن فرد مزبور کارشناس راهنمای من نیز بود. روزی جریان را مذاکرات صبحگاهی او و رئیس اداره را از او جویا شدم. او گفت: آقای رئیس وکیل بی‌سوادی است. می‌ترسد کارشناسان سرش کلاه بگزارند. روی این اصل در چنین مواردی، علاوه بر مشورت با معاونین‌ش نظر مرا هم می‌‌پرسد و شاید نظرات کارشناسان دیگری را هم. بعدها فهمیدم که گزارشاتی را که همین همکار تنظیم می‌کرد با دیگران که میانه‌ی خوبی با او نداشتند، در میان می‌گذاشت. روی این اصل هم رئیس حرمتی در میان مرئوسین‌اش نداشت. بعدها به خودم گفت که من اگر حس کند پرونده‌ای بو دارد، از هر دوی معاونانش می‌خواهد تا مفاد گزارش تهیه شده را تایید کنند. باری با رئیس راهی دفتر مدیرکل شدم. او بهر بهانه‌ای متوصل شد که شاید مدیرکل را از تصمیمی که گرفته بود منصرف کند. آخرش گفت: من پیر مردأم. گرسنه هم هستم. جرآت راننده‌گی در جنوب شهر را هم ندارم. اگر کامیونی یک بوق شیپوری پشت سرم بزند، دست‌وپایم را گم می‌کنم و تلف می‌شوم. شما مسول مرگ من خواهی بود. قرار شد من راننده گی کنم و در اولین رستوران هم برای خوردن ناهار متوقف شویم. ناهار را جایی خوردیم و راهی گمرک غرب شدیم. به گمرک که وارد شدیم، مژدهی غیب‌اش زد و کسی او را نتوانست پیدا کند. بعد از مدتی، دیدم که پیژامه به پا، در بالکن مشغول دود کردن سیگار است. تا چشم‌اش بمن افتاد، انگشت‌اش را به علامت سکوت جلوی دهانش برد و غیب شد. بازدید از کالا و تطابق کالا با تعرفه توسط مجلسی که متخصص این نوع کارها بود، انجام شد. موضوع صورتجلسه گردید و پرونده را برای تکمیل و تنظیم گزارش بمن سپرده شد. از آن‌جا که تخلف توسط کارکنان دولت انجام گرفته بود، موضوع می‌بایسی در دیوان کیفر کارکنان دولت نطرح می‌شد. همین که کارها تمام شد، سروکله‌ی مژدهی هم پیدا شد. فردای آن روز بکوب گزارش تخلف را نوشتم و پس از امضای معاون و رئیس اداره تحویل دفتر مدیرکل دادم تا به نظر ریاست کل گمرک ایران برساند. تنظیم اعلام جرم به دادسرای کیفر کارکنان دولت منوط به اجازه‌ی رئیس کل بود. جریان کار به این شکل بود که شخصی کالایی را با نام و نشان کالایی دیگر که حقوق گمرکی و سود بازرگانی بسیار کمتری داشت، به گمرک، اظهار کرده بود. کالا در بخش‌های ارزیابی و ارزش تایید شده بود. ولی در موقع خروج کالا از گمرک، سر ارزیاب در خروج متوجه عدم تطابق کالا با تعرفه‌ی اظهاری، گردیده بود و مانع خروج کالا از گمرک شده بود. با بررسی‌های اولیه جای پایی از دخالت رئیس گمرک در ماجرا به دست نیامد. حدس من بر این بود که رئیس گمرک در این ماجرا بی‌نقش نبود. بسیاری نیز در این حدس و گمان با من هم‌رای بودند اما همان‌طور که گفتم مدرکی دادگاه پسند در اختیار نداشتیم. اعلام جرمی علیه رئیس فنی و ارزیابان مربوطه تهیه و پس از تایید وکیل مشاور گمرک؛ زنده‌یاد فریدون منو؛ به امضای ریاست کل گمرک رسید و تحویل دادسرای کیفر کارکنان دولت شد. امید من بر این بود که متهمین به هنگام بازجویی، خود پرده از این راز بردارند و اما داستان آن‌چنان بهم ریخت و قضیه آن‌چنان بیخ پیدا کرد که قضیه قاچاق کالا رنگ باخت. پی‌نوشت کسانی که بخش اول را نخوانده‌اند می‌توانند به (اینجا) مراجعه کنند.