دعوت به شرکت در گفت‌وگوی

دوست فرزانه و باسوادی از من گلایه کرده‌است است که چرا« مثلا» را به این شکل« مثلنن» می‌نویسم و همبستگی را«هم‌بسته‌گی» ویا «شیوه^ء » به شکل شیوه‌ی و ...

خوب معلوم است که من دلایل خودم را دارم و قانع شده‌ام که باید آواها در نگارش، نوشته شود تا فارسی‌یِ نوشته شده، راحت‌ خوانده‌ شود.

برای من این قابل قبول نیست که «های غیر ملفوظ مکسور باید همزه‌ای بر سر داشته باشد تا صدای «ی» دهد، فقط به این دلیل که چون بزرگان چنین فرموده‌اند.

برای همین همزه‌ی ناچیز، من بارها شاهد نواختن شدن ضربات چوب آلبالو بر کف دست نوباوه‌گان معصومی بوده‌ام که نه «های ملفوظ » را می‌شناخته‌اند و نه معنای «همزه^ء مختومه‌^ء مکسوره» را.

من آغازگر این شیوه‌ی نگارشی نیستم که بزرگانی چون شاملو و ... این کار را آغاز کردند و زمانی درازی نیز مجله‌ی آدینه به سردبیری فرج سرکوهی، چند صفحه از مجله را باین شیوه می‌نوشت که صاحب‌نام هایی در ادب فارسی نیز در آن قلم می‌زدند.

فکر کردم که گلایه‌ی این دوست را به بحث عمومی بگزارم و از همه‌ی آنانی که در زمینه‌ی زبان فارسی، تخصصی دارند خواهش کنم تا مرا در حل این مشکل کمک و راهنمایی نمایند.

آقای افراسیابی عزیز

نکته‌ای را که می‌خواهم خدمتتان بنویسم نه از باب آنست که خدای ناخواسته بخواهم جسارتی کرده‌باشم بلکه از آن‌روست که دوست‌دارم دلیل رسم‌الخط شما را بدانم. البته اگر شما جوان بیست و چند ساله‌ای بودید، می‌توانستم کار شما را ناشی از جسارت‌های جوانی بدانم. اما از آن‌جا که شما انسان پخته و جهان‌گشته‌ای هستید، نمی‌دانم چه انگیزه‌ای دارید که می‌خواهید بدان شکل که خودتان دوست دارید بنویسید. شما واقف هستید که «سبک» نوشتار، یک امر فردی است اما «خط» که جزو جدایی‌ناپذیر بخش آوایی زبان است تا به تصویر درآید، مطلقاً خصوصی من و شما نیست. اگر تغییری در خط صورت می‌گیرد باید از طریق مراجع علمی صورت‌گیرد و به همه جا و همه کس ابلاغ‌شود. به عنوان مثال، تنوین، یک پدیده‌ی عربی‌است. با تبدیل کردن آن به «ن» معمولی، ما در واقع آن کلمه را از بُن عرب بودنش خارج نمی‌‌کنیم. از طرف دیگر، تنوین آنقدر در زبان ما خانگی شده که دیگر کسی آن را بیگانه نمی شمرد. ممکن است بگویید که زبان مدرن، زبانی است که باید همان‌طور که تلفظ می‌شود، نوشته‌شود. این حرف، در واقعیت با هیچ زبانی در دنیا صدق نمی‌کند. به زبان انگلیسی نگاه‌کنید: مردم Knee می نویسند اما nee می‌خوانند. مردم Knife ‌می‌نویسند و Nife می‌خوانند. مردم انگلیس یا آمریکا در این زمینه، هیچ اعتراضی ندارند که باید حرف K را از اول این کلمه ها بردارند. مطمئنم که در زبان سوئدی، مانند همه‌ی زبان‌های انسانی دیگر، موردهای بسیاری خواهید یافت که تلفظ یا شکل نوشتاری آن‌ها با شکل آوایی‌شان انطباق ندارد. در همه‌ی زبان‌های زنده‌ی دنیا، واژه هایی هستند که شکل آوایی آنان در طول زمان تغییر کرده اما شکل نوشتاری که همیشه محافظه‌کارتر و مقاوم‌تر از آوایی آنست، نه تنها تغییر نمی‌کند بلکه اگر تغییری هم بکند، باید توسط مقامات فرهنگستان و یا آکادمی‌های زبانی آنان تصمیم گرفته‌شود. واژه‌ها وقتی مهاجرت می‌کنند و وارد زبان دیگری می‌شوند، دیگر مهاجر نیستند. بومی آن زبانند. تنها چیزی که از اصالت آن‌ها می‌ماند همان شکل و قیافه‌است اما آوا و معنای آن‌ها دچار تغییر می‌شود. درست مانند کودکانی که از آفریقا یا کشورهای دیگر آسیایی در اروپا و یا آمریکا به فرزندی گرفته می شوند. این کودکان، جز قیافه‌شان که به همان شکل بومی باقی می‌ماند بقیه‌ی چیزهایشان از قبیل زبان، رفتار و طرز تفکرشان مانند همان مردم سرزمین جدید می‌شود. این البته مربوط به تنوین بود. اما مورد دیگری هست که شما مثلاً نویسندگی را نویسنده‌گی می‌نویسید. مطمئن هستم که تحول آوایی و واژگانی این کلمات را می‌دانید اما جسارت می‌کنم و آن را می‌نویسم. نویسنده، صفت است. اما نویسندگی، اسم است. نویسنده وقتی تبدیل به نویسندگی می شود، حرف «ه» به «گ» تبدیل می‌گردد. علتش نیز آنست که اگر می‌نوشتند نویسندهی با ساختار زبان فارسی جور در نمی‌آمد اما آمده‌اند و همان «ه» را تبدیل به «گ» کرده‌اند. نمونه‌ها بسیارند:

راننده رانندگی

خواننده خوانندگی

بازنده بازندگی

بَرَنده برندگی

حتی واژه‌ی «حتی» که از سوی عده‌ای «حتا» نوشته می‌شود در واقع زیر پا گذاشتن همان ضابطه‌ی زبانی است. به یاد داشته‌باشیم که نوشته‌های شما را بسیاری از جوانان و مردمان خارج از کشور می‌خوانند و تأثیر می پذیرند. من به این نکته باور دارم که شما انسان منطقی و سازش‌پذیری هستید و هرچه را هم که می‌نویسید، نیت خیر دارید. اما باید بدانیم که اگر قرار باشد هریک از ما با سلیقه و پسند فردی خود چیزی بنویسیم، دیری نخواهد گذشت که حتی حرف‌های همدیگر را نیز نخواهیم فهمید. حتماً می‌دانید که در زمان رژیم پهلوی، عده ای که تعصبات زبانی داشتند، خواستند «رئیس دایره‌ی حمل و نقل مستقیم» را به فارسی عریان تبدیل‌کنند. نتیجه آن شد که نوشتند:«سرنشین گردکی، آورد و بُرد سیخکی» در همان جا، آنان متوجه شدند که تلاششان در عمل محکوم به شکست شده‌است. به یاد بیاوریم که بسیاری از کلمه‌های عربی که ما امروز استفاده می‌کنیم، عرب‌ها استفاده نمی‌کنند. مثلاً:

وکیل مدافع محامی دفاع

ازدواج ازواج

معلول عاجز، معوق

مهاجرت هجرت

بخش خصوصی القطاع الخاص

تولید صناعت، انتاج

در پایان، امیدوارم آزرده خاطر نشوید. اگر هم صحبت‌های مرا قانع‌کننده ندانستید، در پی محاجه و جدل نیستم.

با احترام

افشان طریقت