آن همه آب تو که در شیر بود/ شد همه سیل و رمه را در ربود

خواهرزاده‌ام می‌پرسد:

دایی! فلانی را می‌شناسی؟

بله! حمید و می‌؟ چطور مگه؟

آخه اونم معلم بوده. فکر کردم که دوستتان باشه، مگه نه؟

نه! دوست که نه، ولی آشنا چرا. همدیگر را از دوران کودکی می‌شناسیم. پدرش دوست پدر من بود. در سفری به قم با هم بودیم. البته من خیلی کوچک بودم، پیش از شروع دبستان.

می‌دونید که؟ خونه‌شو به نود میلیون تومن فروخت. از محضر که بیرون اومدن و سوار ماشین‌شون شدن، اونو و زنش، پیکانی راه بر اونا بست. سرنشینان پیکان لباس بسیجی تن‌شان بود. او و همسرشو را از اتومبیل بیرون کشیدن. تمام پولا شونه برداشتن و غیب شدن. پلیس‌ام رد یابی از دزدان نیافته. آقا حمید گویا دچار مشکل روانی شده‌. هر دوست وآشناییه می بینه ، می‌گه:

دیدی حاصل یک عمر تلاشم چطوری به باد هوا رفت؟ او همه جوان کندم و حالا سرپیری ... وای وای وای!

به سال‌ها دور باز می‌گردم، روزهایی که هنوز راهی دبستان نشده بودم. با پدر و مادرم راهی قم شدیم. اتوبوس‌مان، دماغی دراز داشت. بعدها فهمیدم شورولت بود.در جاده‌ی همدان‌ـ ملایر، زار می‌زد و زور می‌زد و به زحمت پیش می‌رفت. در سر هر پیچی یا سربالایی، که سرنشینانش احساس خطری می‌کردند، صدایی مسافری بلند می‌شد:

لال از دنیا نری! برای سلامتی آقای راننده و ماشین‌اش، صلواتی بلند ختم کن!

صدای صلوات فضای اتوبوس را پر می‌کرد. اما ندا دهنده خواستار دومین صلوات بود و بلندترش را می‌خواست. و صدای دومین صلوات ته نکشیده بود که او با صدایی بلند، خواستار سومین صلوات می‌شد.

صدای صلواتِ من و حمید، توجه مسافران را بخود جلب کرده بود. ماشالله ماشالله‌ی مسافران، تشویق خوبی برای ما بود.

پدر و مادرش صندلی جلویی ما نشسته بودند. پدر با پدر او دوست بود. نمی‌دانم که همراهی ما در آن مسافرت، تصادفی بود یا طبق نقشه و تصمیم پدران‌مان. مادر سالیان سال از آن مسافرت به خوشی تعریف می‌کرد که زن فلانی این گفت و آن کرد.

در اراک اتوبوس ما مدت درازی ایستاد. اوایل غروب بود و هوا سرد بود. لباس من مناسب نبود. از سرما بخودم می‌لرزیدم. پدر پتویی به دورو برم پیچیده بود. کسی پدر را تشویق می‌کرد که مرا بداخل قهوه‌خانه برد. پدر اهل رفتن به این گونه اماکن نبود. همه چیز آن‌جا را "نجس" می‌دانست. یکی گفت:

حاجی! بِچِّه ته بیار این‌جا جلو موتور. موتوره حسابی گرمه. و دستش را روی کاپوت موتور خاموش گذاشت و ‌گفت:

بی‌وین چقد داغه!

ولی من هم‌چنان می‌لرزیدم و خودم را بیشتر به پدر می‌فشردم.

در قم بیشتر با هم بودیم. او چند سالی از من بزرگتر بود، دست مرا می‌گرفت و پشت سر بزرگترها راه می رفتیم و مواظب من که گم نشوم. وضع سر و لباس‌ش بهتر از من بود.

سال‌‌ها، یکی بعد از دیگری گذشت. بزرگ شدیم و هر دو معلم روستا، در دو نطقه‌ی مختلف، او در دهات شرقی شهر و من در شمال غربی.

روزی با دوستان، گوشه‌ی میدان پهلوی همدان ایستاده بودیم. او هم به جمع ما پیوست. سلامش کردم. دستی بهم دادیم. یکی از دوستان پرسیدش:

ممد را می‌شناسی؟

حمید با بله‌ی کشیده‌ای گفت:

ما از دوستان قدیمیم. سال‌ها پیش با هم مسافر قم بودیم.

و رو بمن کرد و پرسید:

راستی سفر به مسجد جمکران یادت هست؟ عجب صفایی داشت. پدر و مادرمان مشغول به نماز شدند و ما دوتایی در همان بخش زنانه به تقلید آن‌ها نماز می‌خواندیم.

من چیزی یادم نبود. نه از جم‌کران و نه از نماز خواندن‌مان.

تنها یادمانه‌ی آن مسافرت در ذهنم تعجبم از حرکت سریع تیرهای تلگراف بود بسوی همدان و جمع کردن سنگ‌ریزه در کناره‌ی رود قم، در کنار مادر که در یافتن سنگ‌های ساییده شده کمکم می‌کرد.

حمید گفت:

درست است! تو خیلی کوچک بودی.

حمید معلم روستا بود، با مدرک ششم دبستان. شیک پوش بود و همیشه به قول معروف «می‌شد با اتوی شلوارش، خربزه را قاچ ‌زد».

همکارانش دل خوشی از رفتار او نداشتند و پشت سر، از او بدگوهایی می‌کردند.

اکبر ه می‌گفت که بعد از ظهری به دیدارش رفته بود. حمید را با کت و شلوار و عینک، روی تختخواب مسافری‌اش، دراز به دراز خوابیده یافته بود. حمید که با صدای در زدن اکبر چرتش پاره می‌شود. به تندی سرپا می‌ایستد و به مرتب کردن لباس و عینکش را می‌پردازد.

اکبر دلیل این شکلی خوابیدنش جویا می‌شود و حمید توضیخ می‌دهد «جلو دهاتی‌ نباید ژست‌ت خراب شود. احترام و اتوریته‌ات کم می‌شود».

جواد ط، پیشترها، برایم تعریف کرده بود که « ما با حمید در یک ده، معلم بودیم. روز شنبه که شد، هر دانش‌آموزی چیزی با خود به مدرسه آورد و روی میز او ‌گذاشت، یکی تخم مرغ آورده بود و دیگر کمی آرد و سومی کمی روغن و چهارمی مقدارد آرد.

بعدها متوجه شدم که آقای مدیر برای هر دانش‌آموزی سهمیه‌ای تعیین کرده است. پیمانه‌ای بود که دست بدست دانش‌آموزان می‌گشت. هر دانش‌آموزی موظف بود در هفته با آن پیمانه به نوبت روغن، آرد، گندم و . . . بیاورد و روزهای شنبه نیر نفری یک تخم مرغ.

برای جواد توضیح داده بود که هفته‌ای یک تخم مرغ یا یک پیمانه روغن برای" دهاتی" ارزشی ندارد و ضرری به او نمی‌زند ولی خرج ماهانه‌ی من تامین می‌شود.

با خودم گفتم پس داستان نود میلیون پول خانه همان داستان سیل است و خانه‌ی شیر فروش متقلب:

آن همه آب تو که در شیر بود

شد همه سیل و رمه را در ربود.

نه این که بر این باور باشم که هر متقلبی به درد او دچار می‌شود. نه منظور تذکری است از آلوده‌گی‌ همگانی ما به فساد است. هر کداممان به شکلی و با استدلالی. و اما زمانی که خود قربانی این فساد می‌شویم، فریادمان بلند می‌شود. یاد داستانی می‌افتم که در کتاب‌های درسی دوران دبستانمان بود.

تخم مرغ دزد است که شتر دزد می‌شود.

پی‌نوشت

حمید نام واقعی آشنای من نیست. او نام دیگری دارد.

بهار ۱۳۸۵